Dit complex van behandelingen, ook wel gezins- of relatietherapie genoemd, werd ontwikkeld in reactie op het gebrek aan effectieve interventies vanuit de reguliere gezondheidszorg. Te vaak waren deze gericht op het individu, zonder de grote invloed van de andere gezinsleden bij het ontstaan en in stand houden van de problematiek te onderkennen.

Systeemtherapeuten voegden allerlei ideeën vanuit andere disciplines toe aan de traditionele psychoanalytische aanpak. Ze gebruikten inzichten vanuit een nieuwe wetenschap als de cybernetica, dat zich buigt over zelfregulerende systemen.
De oorsprong van het systemisch werken ligt bij de Familieopstellingen van de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger. Ieder mens maakt deel uit van verschillende systemen, of dat nu zijn familie is, zijn sociale netwerk, de beroepsomgeving of een andere organisatie. Via systemisch werk wordt de samenhang van een specifiek systeem snel helder, net als de verborgen belemmeringen binnen dat systeem.
Bij systeemtherapie wordt het gezin of de organisatie primair gezien als een systeem waar een individu deel van uitmaakt, op een manier die bepaald is door biologische, juridische, affectieve, geografische en historische voorwaarden. Volgens de grondleggers van systeemtherapie ontstaan de meeste psychosociale problemen in beginsel vanuit de interactie tussen de individuen die lid zijn van een systeem. De onderliggende aanname is dat, als een van de leden van een systeem (gezin, familie, organisatie) een probleem heeft, het hele systeem ontwricht raakt.

Een sessie met systemisch werk maakt duidelijk waarom een familie of organisatie soms verstikkend en belemmerend werkt. De eigen positie binnen het systeem wordt in kaart gebracht. Soms is dat alleen al voldoende om ruimte te creëren voor verandering. Het innemen en (h)erkennen van de eigen plaats en de positie van de anderen binnen het systeem, geeft inzichten die leiden tot acceptatie en zingeving. Systemisch werk helpt bij de bewustwording en is een onderdeel of aanvulling op het proces of de therapie.